حجت الاسلام محسن حسن زاده لیله کوهی در کلاس « حریم کلمات» در اردوی سوم ششمسن دوره آفتابگردان ها در بوشهر با اشاره به اینکه در یک تقسیم بندی مباحث شعر به دو بخش فرم و محتوا تقسیم می شود، اظهار داشت: در سال های بعد از انقلاب خیلی به مبحث فرم پرداخته شده و شعر معاصر از حیث فرم شعر قابل رقابت با ادوار گذشته شعر فارسی است و قابل رقابت تر با اقلیم های دیگر شعر است.
وی افزود: شعرای جوان ما در دوره اخیر شعرهای بسیار زیبا و خوش فرم و خوش لفظ و شنیدنی ارائه داده اند. اما اگر بخواهیم دسته بندی محتوایی در خصوص شعر معاصر داشته باشیم، برای هرکسی واضح است که شاعران دچار تکرار و از روی هم نویسی اند.
این شاعر و استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: اندیشه یک شاعر و نگاه وی به موضوعات پیرامونی و دغدغه هایش و اینکه چه چیزی برای او ارزش گفتن دارد، نکته مهمی است.
لیله کوهی بیان کرد: می توان گفت متاسفانه خودآگاهی در عرصه محتوا میان شاعران جوان امروز وجود ندارند به این معنا که شاعران دارای جهان بینی نیستند و موضوعات جزیی و محدودی توجه آن ها را به خود جلب کرده است.
وی خاطرنشان کرد: منظور ما از اندیشه دانش یک شاعر نیست چون بعضی ها با مضمون یابی و بهره برداری از فرم های تازه برای بیان مطالب سعی می کنند این نقیصه را جبران کنند و به تعبیری مخاطب را گول می زنند چون اشارات و کشفیات تازه ای در آن وجود دارد اما از اندیشه خالی اند.
این شاعر و استاد حوزه علمیه قم عنوان کرد: به گمان من زمان آن رسیده است که به این موضوع نگاه خودآگاهی داشته باشیم. اینکه منِ شاعر چه گفته ام و گفته ام تا چه حد متاثر از دیگران بوده است و تا چه حد حاصل اندیشه من شاعر است.
وی گفت: گذشتگان ما به عنصر خیال در شعر توجه ویژه ای داشتند و با پیدایش قالب های جدید بحث خیال ارزش تازه ای پیدا کرد. این نگاه باعث شد که نگاه ما به شعر هم توسعه پیدا کند به طوری که چیزهایی را شعر می دانیم که گذشته های ما آن را شعر نمی دانستند.
لیله کوهی ادامه داد: این امر باعث می شود که ما از یک بخشی از سابقه ادبی خودمان فاصله بگیریم چون وقتی کلام یک شاعر را شعر نمی دانیم انگیزه ای برای مطالعه او پیدا نمی کنیم. به طوری که شاهنامه خواندن برای بسیاری از جوانان دشوار شده است. چون در نگاه خود دنبال عناصری اند که گویا در آن ها نیست.
این استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: سوالی که مطرح می شود این است که آیا شعر خیال آمیز است یا خیال انگیز است. خیلی تفاوت است بین خیال آمیز و خیال انگیز بودن شعر. ممکن است کلام من تنیده از از خیال نباشد اما خیال انگیز باشد. کلامی فارغ از خیال است که خیال را در دیگران برنیانگیزد. به تعبیر من اگر کلام خیال انگیز نباشد شعر نیست. چه خیال آمیز باشد و چه نباشد.
وی تصریح کرد: یعنی شاعر وقتی شعر می گوید فارغ از تفکر و سیر استنتاجی با برانگیزی خیال او به سمت اهداف شاعرانه خود حرکت کند و احساس خود را از این مسیر با مخاطب به اشتراک بگذارد.شاعر تجربه شاعرانه را به یک اثر هنری تبدیل و دیگران را بدون اینکه آن احساس را درک کرده باشند با احساس خود همراه می کند.
لیله کوهی عنوان کرد: شعر باید تجربه ای که برای همه مقدور نیست را در ذهن مخاطب نهادینه سازی کند و دیگران با خواندن شعر تفکر و حس شعر را با شاعر شریک شوند. در اینجا یک رقابتی میان شاعران وجود دارد که باعث جلب مخاطب می شود تا افراد بیشتری در احساس و اندیشه وی شریک شوند.
این شاعر و پژوهشگر ادبیات فارسی عنوان کرد: یکی از درگیری های شاعران انقلاب احساسات عشق زمینی است. مقوله عشق زمینی در شعر مثل هنرهای دیگر گاهی موضوع اصلی است. به طوری که بسیاری از آثار هنری موضوعشان عشق زمینی است و گاهی موضوع نیست بلکه ظرفی است برای گفتن مقولاتی شبیه به این احساس. چنانکه بعضی شاعران برای بیان عشق آسمانی محملی جز عشق زمینی پیدا نکردند و همین امر شعر عرفانی را به وجود آورد.
وی ادامه داد: اما رویکرد ما با این محتوا چه باید باشد و تا چه حد مجاز به بیان این احساسات در آثار هنری خود هستیم؟ اول اینکه هیچ نیازی در هنر بی جواب نمی ماند. یکی از کارهای منفی بعد از انقلاب در عرصه هنر حذف بعضی وجوه احساسی بود که نتیجه آن حذف، بسیار بدتر از باقی ماندن آن بود. برای مثال وقتی شعر طنز تولید نشود مردم به خواندن ایرج میرزا و عبیدزاکانی روی می آورند.
لیله کوهی گفت: یکی از دلایلکم مخاطب بودن کتاب های شعر عدم توجه به این نکته است که بعضی مفاهیم و احساسات در شعر منعکس نشده است. اما سوال این است که آیا از عشق زمینی می توان با حفظ معیارها سخن گفت؟ بله ممکن است. حتی می توان از اشتراکات عشق زمینی استفاده کرد و پله پله مخاطب را به آنچه می خواهیم سوق دهیم. اما کار کار حساسی است مثل عبور از میدان مین.
این استاد حوزه علمیه قم عنوان کرد: در این که این وجه از زندگی یکی از شئون مهم زندگی است و خدای متعال نیز از آن سخن گفته است، شکی نیست. اما کار سختی است چون کسی که بر سخن خود مسلط نیست اگر دراین باره سخنی بگوید بدون رعایت نکات و ملاحظات آن آثار منفی ای خواهد داشت.
وی گفت: شعر زمینی شعری است که هرچند مفاهیم آسمانی دارد ولی مخاطب را به زمین دعوت می کند و آنچه که برای من ارزش دارد مفاهیمی است که در بهشت زمینی جریان دارد. از سوی دیگر ممکن است شعر کاملا عاشقانه زمینی باشد اما در نهایت به عشق آسمانی دعوت کند.