در روز سوم اردوی تخصصی شعر هیئت بانوان، محمدمهدی سیار پیرامون زبان شعر هیئت سخن گفت.

وی در آغاز سخنان خود با اشاره به آیه 24 سوره ابراهیم بر گستردگی دامنه مضامین شعر و به طور خاص شعر آیینی تاکید نموده و خطاب به شاعران حاضر در جلسه گفت: «شاعران برای گفتن زبان کم نمی­آورند. چراکه درختی که  ریشه در زمین محکم کرده باشد در عین آنکه به ثباتی رسیده و حد و مرز مشخصی برای خودش دارد رنگارنگی و تنوع میوه­هایش تمامی ندارد و عبارت «اصلها ثابت و فرعها فی السماء»  هم می­تواند به معنای بالا رفتن تا اوج دست نایافتنی باشد و هم به معنی تنوع و گسترش. یعنی یک مضمون و محتوای ثابت چنان گسترش یافته که نه تنها در زمین که ریشه­اش به آسمان­ها هم رسیده است. این آیه در پاسخ به سوال کسانی­ست که می­یپرسند چرا شاعران آیینی خود را محدود به آیینی سرودن می­کنند.»

وی یکی از شیوه­های ایجاد تنوع در مضامین اشعار را پیوند شعر با موسیقی دانست و توضیح داد: «وقتی آهنگساز با فضای ذهنی خودش ملودی پیشنهاد می­دهد فضایی برای سرودن باز می­شود که هرگز در غزل نبوده است و گاهی در فضای موسیقیایی حرف­هایی به ذهن می­رسد که در فضای ساده شعر سرودن امکان نداشته به آن برسیم پس در برخورد با ملودی متواضع عمل کنیم.»

این نوحه­سرا و کارشناس شعر هیئت با اشاره به سخنی از قیصر امین پور درباره وزن و قافیه و اصول سرایش شعر کلاسیک گفت: «درباره قوائد شعری همواره پرسش قدیمی وجود دارد که آیا پایبند بودن به قالب عروضی شاعر را محدود می­کند یا خیر. مرحوم امین­پور  می­گوید پرنده­ای را در نظر بگیرید که می­خواهد بیاموزد. در اولین پرزدن­هایش حس می­کند هوا به دلیل ایجاد اصطکاک مانع پرواز اوست در حالی که اگر هوا نبود و  اصطکاکی ایجاد نمی­شد پر زدن نیز ایجاد نمی­شد.»

محمدمهدی سیار درباره کیفیت زبان شعر هیئت و چالش­هایی که در اینباره وجود دارد توضیح داد: «یکی از مسائلی که شاعر در سرودن تصنیف و شعر هیئت با آن مواجه است انتخاب زبان است. این شاعر است که باید بداند ملودی را بر اساس کدام زبان بسراید. زبان محاوره به خودی خود ما را از پرداختن به مضامین اندیشه­ای ،متن مقاتل، و بسیاری موضوعات که فراتر از یک گفتگوی محاوره است باز می­دارد. اما اگر ملودی یا فضای مضمونی اقتضای محاوره کند به شرط آگاهانه بودن هیچ اشکالی برای انتخاب آن وجود ندارد.

سپس معیارهای انتخاب زبان شعر را برشمرده و گفت: «در انتخاب زبان چند نکته دخیل است. اول آنکه باید دید برای چه موضوعی یک نوع زبان را به کار م­یبریم. دوم آنکه با چه ملودی­ای حرف زدن به زبان محاوره یا معیار دلنشین­تر است. سوم سطح اندیشه­ای که می­خواهیم در یک شعر به کار ببریم را در نظر بگیریم. هرچه از سمت عاطفه به سمت اندیشه پیش می­رویم درواقع بیشتر به سمت معیار نزدیک می­شویم. دیگر آنکه در سرودن نوحه­ها به یک­دستی زبان و در عین علم به سیالیت و وجود انواع محاوره ها توجه کنیم. رسمی یا محاوره بودن کلمات نیز ممکن است در شکل مکتوب  خود به طور دقیق مشخص نباشد. اما وقتی با موسیقی همراه ­می­شوند مشخص می­گردند.»

محمدمهدی سیار در خصوص استفاده از اصطلاحات مردمی و ضرب­المثل­ها در نوحه­ یادآور شد: «نمی­توان قانونی برای به کاربردن یا به کار نبردن این کلمات گذاشت اگر بگوییم نباید استفاده نمود محل اشکال است و اگر هم به طور مطلق آن را درست بدانیم محل گفتگوست. ممکن است مخاطب همه اصطلاحات را نپذیرد.  همه این تمهیدات باید در صورتی استفاده شود که ساختار متن بتواند مخاطب را اقناع کند.»

وی در بخش دیگری از سخنان خود درخصوص ملمع­سرایی در ادبیات فارسی گفت: «در تاریخ ادبیات  فارسی در یک برهه­هایی سنتی بوده که وقتی درباره واقعه ای در جغرافیای عربی صحبت می­کنیم و می­خواهیم برای مخاطب فارسی زبان نوحه بگوییم شاعر به این نتیجه می­رسد که گاهی از عبارات عربی استفاده کند. امروز در شعر رسمی ما ملمع­سرایی کنار گذاشته شده اما در شعر نوحه که مبتنی بر متن قرآن کریم، حدیث و... است همچنان این سنت ادبی وجود دارد. با این حال بدون چارچوب وارد شدن به حیطه عربی­سرایی دارای اشکال است.

این شاعر آیینی  درخصوص کیفیت سرایش شعر ملمع توضیح داد: « اگر برای عربی­سرایی دلیلی مبتنی بر موضوع و مخاطب و ایجاد فضا داشته باشیم باید آن را مطابق قوانین عربی بگوییم. گاهی جملات عربی، احادیث و... با جابه جایی اعراب، ضمیر و .. در شاعار گنجانده می­شوند و تلفیق نادرست فارسی و عربی می­تواند سطح یک نوحه خوب را تنزل دهد.»

وی در بیان چگونگی به ثبات رسیدن شعر شاعران گفت: «ثبات در شعر آیینی هم ثبات عقیدتی و هم ثبات تاریخی­ست. یعنی یک اتقان و اصالت تاریخی در شعر ما موجود باشد که به نظر نرسد تخیل ما دارد تاریخ را نابود می­کند.»

در پایان این نشست محمدمهدی سیار به سوال شاعران حاضر در این جلسه پیرامون زبان شعر هیئت پاسخ داد.

گفتنی­ست اردوی تخصصی شعر هیئت از ششم تا نهم شهریورماه در مشهد مقدس با حضور کارشناسان شعر نوحه، و از سوی موسسه شهرستان ادب برگزار می­شود.