پنجشنبه, 01 آذر,1403 |
«کارگاه نقد شعر هیئت 2»
با حضور استاد سید مهدی حسینی، میلاد عرفان پور و حسن بیاتانی:
 

«کارگاه نقد شعر هیئت 2»

یکشنبه، 11 شهریور 1397 | Article Rating

 

دومین کارگاه شعر هیئت بانوان، اولین برنامه سومین روز اردو مصادف با صبح پنج شنبه 8 شهریور ماه و عيد غدیرخم بود. این کارگاه با حضور اساتید گرانقدر، جناب سید مهدی حسینی، میلاد عرفان پور  و حسن بیابانی برگزار شد و اولین آفتابگردان که در این کارگاه به ارائه نوحه پرداخت، زهرا علیپور از مشهد بود که یک واحد در رسای حضرت رقیه را به نقد گذاشت.

سیدمهدی حسینی پس از تبریک عید غدیر و بیان اینکه حضور بانوان در مسائل فرهنگی و شعر هیئت از برکات انقلاب و تاثیر هیئت هاست گفت: «نوحه کارکردهای مختلفی دارد. بعضی فضاها در قالب‌های  مداحی هست که دقت و توانایی  خاصی می‌خواهد و به بار عاطفی و اندوه زیادی احتیاج دارد.

سرودن برای برخی اتفاقات مذهبی نیاز به بیان حالات زنانه دارد. برای رسیدن به جمع بندی ذهنی، خوب است بدانیم وظیفه نوحه گاهی ایجاد حزن است. گاهی برانگیزاننده ی عواطف و افکار است و گاهی باید هیجان ایجاد کند.

در روضه، مداح می‌تواند زمزمه بخواند و بعد از روضه می تواند زمینه بخواند. برخی در بعضی هیئت ها نوحه سنتی میخوانند و اکثرا بعد از نوحه سراغ واحد می روند، سپس شور، ودر پایان سرود پایانی.

روضه و واحد کند ایجاد مرثیه می کند و حزن دارد. در بخش زمینه حرفهای دلی می زنیم و موضوعات حسی را بیان میکنیم.

قالب نوحه سنتی برای برانگیختگی افکار بهترین قالب است. مثلا از زبان اصحاب در شب عاشورا می‌گوییم: «ما اصحاب غدیریم، ذلت نمی پذیریم» این حرف حرف جدیدی نیست اما کارکرد دارد.

در سرود پایانی نیز این کار را می‌توانیم  انجام دهیم.

واحد تند و شور نیز هیجان ایجاد می‌کند.

 

اگر شاعر نوحه سرا این نکات را بداند می‌تواند با شنیدن نوحه های مختلف تشخیص دهد که این نوحه موفق است یا نه و با توجه به این نکات، این اثر موفق بود.

 

پس از سیدمهدی حسینی، حسن بیاتانی نظرات خود را بیان کرد. وی افزود: آهنگ این مداحی حزن آمیز است و شاعر تناسب محتوا و آهنگ را رعایت کرده است.

نکته قابل توجه این است که در روضه و مرثیه شخصیت پردازی خیلی مهم و قابل توجه است و تفاوت شخصیت ها باید پرداخته شوند. 

در تمام مرثیه ها می‌توانیم  بُعد حماسی را هم وارد کنیم که این آهنگ اجازه نمی دهد. در این مرثیه جز حزن چیز دیگری نبود.

نکته دیگر آن است که هنگام سرودن نوحه به این فکر کنیم که مرثیه ی یک دختر ۳ ساله با مرثیه دختر ۳ ساله  امام حسین  چه فرقی دارد. همچنین خوب است در نوحه از ظرفیت قافیه خیلی استفاده کنیم و نگوییم نوحه است و قافیه چندان اهمیت ندارد.» 

 

و در ادامه میلاد عرفان پور افزود: «در بندهایی از نوحه که تنها دو بیت دارند، اوج باید در بيت دوم باشد و مصرع پایانی باید مانند مصرع پایانی رباعی ضربه بزند.»

حسینی نیز اضافه کرد: «ویژگی شعر هیئت این است که باید حتما شعر باشد. سوال این است که آیا این شعر باید خلاقانه نیز باشد یا نه؟ و این خلاقیت تا چه حد می‌تواند جدید و بدیع باشد. به عبارت دیگر نمی‌توان گفت  شعر هیئت باید عاری از هرگونه صور خیال باشد، اما اگر قرار است در شعر صور خیال داشته باشیم و به فرض از استعاره استفاده کنیم، آن استعاره  باید ملموس باشد؛ مثل یاس کبود که شاید برای نفر اول که از این ترکیب استفاده کرده، استعاره جدیدی به حساب می‌آید اما بعد از آن، در استفاده‌های  دیگر برای مخاطب آشناست. در واقع باید دقت داشته باشیم که صورخیال موجود در نوحه  ابهام و گنگی نداشته باشد.

 

دومین آفتابگردان‌ که برای ارائه نوحه به پشت تریبون فراخوانده شد، نگیم نعمت‌اللهی از ارسنجان بود. او یک سرود در مدح امام رضا (ع) را برای جمع پخش کرد.

 

سیدمهدی حسینی پس از شنیدن این نوحه گفت: «لازم است چند نکته را یادآوری کنم. نکته اول این که اولین ویژگی نوحه که نباید فراموش شود این است که نوحه باید شعر باشد. در واقع باید بين شاعر و غير شاعر فرقی وجود داشته باشد. نکته دوم نیز این است که یادمان باشد نوحه با دیگر قوالب شعری فرق دارد و موسیقی محور است. در واقع در نوحه هم سبک براساس موسیقی ساخته می‌شود و هم شعر بر اساس موسیقی سروده می‌شود. یک نوحه سرا باید حتما کتاب موسیقی شعرشفیعی کدکنی را خوانده باشد. می‌توان گفت یکی از خلأهای بزرگ این عرصه خلأ موسیقایی ست. معمولا شگردهای موسیقایی در نوحه ها ديده نمی‌شود د این بد است. 

نکته سوم این است که باید به خاطر داشته باشیم بعد اجتماعی نوحه خیلی مهم است. نوحه ریشه در ادبیات عامیانه دارد و می‌توان گفت نوحه اوج کار شاعر است. در نوحه باید مواد اولیه شعر را از زبان، طرزفکر و طرزگفتار و... مردم بگیریم. در نوحه باید نحوه گفتار مردم را رعایت کنیم و از عبارات آشنای مردم در شعر استفاده کنیم. بين ظرف و مظروف نیز باید هماهنگی وجود داشته باشد. باید توجه داشته باشیم بهترین ناقد نوحه ها خود مردم هستند و خودشان انتخاب می‌کنند.»

عرفان پور نیز ضمن تایید گفته های استاد حسيني، اشاره کرد: موسیقی شعر خیلی مهم است و یک اشکال مبتلابه در فضای نوحه‌های ما این است که کلمات شعر و موسیقی آن را به خوبی باهم نمی‌توانیم تلفیق کنیم. مثلا هجای کوتاه بلند می‌شود و به موسیقی نوحه صدمه می‌زند. و متاسفانه کمتری به آن دقت می‌کند. مسئله زبان نیز در نوحه خیلی مهم است. بهتر است به ویژه در اوایل سرایش نوحه، از زبان معیار استفاده کنیم و به شکل محکم‌تری از آن استفاده کنیم. بهتر هست در سال‌های نخست شاعری، به نوحه سرایی ورود نکنیم. اما کسانی که قالب‌های کلاسیک را به مسلط کار می‌کنند و اصطلاحا با زبان استخوان دار شعر می‌گویند، نوحه بهتری خواهند گفت. البته برخی ژانرها مثل همین مولودی، با محاوره هماهنگی بهتری دارد.» 

استاد حسيني افزود: «به طور کلی شکستن زبان کار درستی نیست و باعث ضعیف شدن کار می‌شود.»

بیاتانی ابراز داشت: «گاهی پیش می‌آید که ما با زبان محاوره شعر می‌گوییم اما ادبیات مان ادبیات عامة نیست، فا گاهی با زبان معیار شعر می‌گوییم اما ادبیات مان عامه است. فکر می‌کنم در سرودهای مربوط به امام رضا اشاره به صحن های آزادی، انقلاب و... کافی ست. حرم امام رضا صحن های دیگری نیز دارد که اتفاقا نام هاي خوبي هم دارند. مانند صحن هدایت، کوثر، غدیر و... 

سومین نفر که برای ارائه مداحی دعوت شد، ریحانه کاردانی بود از کاشمر، و یک زمینه برای حضرت زینب را منتشر کرد. 

استاد حسینی درخصوص این نوحه گفت: «این کار از جهت تناسب حس شعر و آهنگ کار خوبی بود. فقط نکته ای که لازم است گفته شود این است که جهان داشته باشیم در زبان عامیانه بهتر است از کلمات ناملموس یا واژگانی که اشتراک لفظی با معانی دیگر دارند، استفاده نکنیم. همچنین به انسجام و ارتباط معنایی مصرع هاو... نیز باید توجه داشته باشیم. انسجام خیلی مهم است و باید قطعات، خوب باهم پازل بندی شده باشند، حس یکسان داشته باشند و همدیگر را پوشش دهند. در واقع یک بند یا باید به‌طور کامل حماسی باشد، یا عاطفی و... همچنین نباید از خاطر ببریم که گوشواره در مداحی حکم مصرع چهارم رباعی را دارد.»

تصاویر
  • «کارگاه نقد شعر هیئت 2»
ثبت امتیاز
اشتراک گذاری
نظر جدید

تصویر امنیتی
کد امنیتی را وارد نمایید: