در سومین روز از اردوی بانوان آفتابگردانی، کلاس شعر کبری بابایی، شاعر حوزه کودک نوجوان تحت عنوان «شعر کودک، مجال همسخنی با فطرت» برگزار شد.
کبری بابایی سخنان خود را با طرح این سوال که «آیا سرودن شعر کودک لزومی دارد؟» آغاز کرد. بیشتر پاسخها به این سوال مثبت بود و شاعران حاضر در جلسه معتقد بودند وجود شعر کودک برای ایجاد ارتباط با کودک از طریق شعر، و به عنوان ابزار آموزشی لازم است.
کبری بابایی سپس با اشاره به این که مواجهه با شعر کودکان به دو صورت وجود دارد، افزود: «شعر کودک یا برای کودک سروده شده است یا دربارۀ کودک. اما قصد ما شعریست که مخاطبش کودک است. متاسفانه این نوع شعر دارد مثل برف زیر آفتاب در سطح جامعه از بین میرود.»
وی درباره فایده خواندن شعر برای کودکان گفت: «کمترین چیزی که شعر به انسان میدهد درک و دریافت و حس لذت است. اینکه کودک یک ترانه و شعر را میخواند ریشه در نیاز به ریتم و موسیقی دارد. با این حال وقتی خوراک فکری درست در اختیار کودک قرار نگیرد به راحتی هر خوراک دیگری میتواند جایگزین شود. بنابراین ما باید این خوراک فکری را برای کودکان ایجاد کنیم.»
این شاعر و پژوهشگر ادبیات کودک درباره علت فروش خوب کتابهای کودک در مقایسه با کتابهای نوجوان گفت: «هرکجا که اسم کودک آمده بحث تجاری شدن هم وجود داشته است. در ایران بازار شعر و قصه کودک خریدار بسیاری دارد اما چون اغلب والدین اطلاعات زیادی دربارۀ آثار خوب این حوزه ندارند کتابهای تجاری را که ارزش ادبی ندارند برای کودکانشان انتخاب و خریداری میکنند و سطح سلیقه کودک را پایین میآورند. تا وقتی از قصهها سفید برفی و سیندرلا در دست کودکان باشد نمیتوان انتظار داشت سطح درک و سواد کودک بالا برود.»
وی با اشاره به نگرش اشتباه آموزش و پرورش به شعر کودک گفت: «در آموزش و پرورش بیشتر مقصود آموزشیست. به همین سبب کودکان لذت شعر خواندن و قصه شنیدن را کمتر درک میکنند. بنابراین نمیتوان از آنها انتظار داشت به کتاب خواندن علاقمند شوند. چراکه کودکی که لذت خواندن را کشف نکرده است بعید است بعدا بتواند به کتابخوانی علاقمند شود.»
وی با اشاره به کملطفی به ادبیات کودک و نوجوان در جوایز ادبی افزود: «در جوایز ادبی به واسطه حجم کتابهای بزرگسال، معمولا جایزه اصلی به شاعران و نویسندگان بزرگسال داده میشود و به نویسندگان کودک جایزه تقدیری داده میشود. این به دلیل این تصور غلط است که اثر شاعر کودک حجم زیادی ندارد در حالی که کار او به مراتب بسیار دشوارتر است.»
کبری بابایی دربارۀ عنصر تخیل در شعر کودک توضیح داد: «تخیل در شعر کودک باید به سادهترین و قابل فهمترین شکل وجود داشته باشد. شاعر کودک باید مخاطبشناس باشد و بداند کودک تا چه سنی تخیلاش عینیست و هنوز وارد تفکر انتزاعی نشده است.»
بابایی در بخش دیگری از سخنان خود درباره تفاوتهای میان شعر کودک و شعر بزرگسال توضیح داد: «تخیل، زبان و قالب در شعر کودک تفاوتهایی دارد. مثلا زبان شعر کودک سلیس و روان است و ایهام و کنایه ندارد. طول جملات معمولا کوتاهتر است، دایره واژگان محدودیت دارد و همین کار سرایش شعر را دشوار میکند. در شعر کودک ترجیح این است که ابیات موقوفالمعانی نباشند و جملات از نظر معنایی کامل باشند. زبان نیز باید ساده و نزدیک به محاوره باشد.»
وی قالبهایی چون چارپاره، ترانه، مثنوی، نیمایی و حتی سپید را برای سرایش شعر کودک مناسب دانسته و با اشاره به برخی اشعار موفق در قالب نیمایی افزود: «نوجوانها از زبان اشعار فریدون مشیری، قیصر امینپور و حمید مصدق به دلیل سادگی و صمیمیت موجود در آنها استقبال میکنند.»
کبری بابایی داشتن دغدغههای نوجوانانه را از عوامل موفقیت در سرودن شعر نوجوان دانست و توضیح داد: «برخی دغدغههای بزرگسالی خود را با زبان ساده میسرایند. در حالی که این نمیتواند یک شعر نوجوان باشد. بنابراین ابتدا باید درک درستی از مختصات و دنیای کودکی و نوجوانی داشته باشیم، سپس به سرودن بپردازیم. چرا که دایرۀ تجربیات ما با آنها تفاوت دارد. مثلا برای بچهها تکنیک و فنون شعری ما اهمیتی ندارد و اگر کودک خود شعر و جانمایه و محتوای آن را نپسندد آن را پس میزند.»
وی در خصوص آموزش مفاهیم مذهبی به کودکان گفت: «شعرهای مذهبی یکی از معضلات نظام آموزشی ماست. کودک باید مفاهیمی مثل شهادت را به شکل اصولی درک کند. ما با شعرمان میتوانیم در کودک نسبت به شخصیتهای بزرگ ایجاد علاقه کنیم.»
بابایی با اشاره به برخی دیدگاههای تربیتی نسبت به شعر کودک اظهار داشت: «بچهها آنگونه که ما تصور میکنیم عینا از مفاهیم و موضوعات یک شعر الگوبرداری نمیکنند. مگر آنکه شخصیت کودکانۀ شعر ما کاری خطرناک انجام دهد که در این صورت بهتر است اینگونه شعرها را برای کودکان نخوانیم.»
وی درباره دلزدگی برخی از نوجوانان از فضای ادبیات نوجوان گفت: «متاسفانه در دورهای آثار توصیه شده به نوجوانان دافعه پیدا کرد. امروز ما احتیاج داریم حرکتی مثبت در شعر نوجوان اتفاق بیفتد. نوجوانان با این مرحله از زندگی خود برخوردهای متفاوتی دارند. برخی حس بیزاری میکنند ولی بیشتر آنان به دنبال اثبات خود هستند.»
این شاعر در پایان جلسه از شاعران حاضر خواست دربارۀ موضوع مورد علاقۀ خود قطعهای شعر کودک یا نوجوان بسرایند و شاعران آثار فیالبداهه خود را در جمع قرائت کردند. بسیاری از این آثار مورد تشویق کبری بابایی قرار گرفت و نسبت به آیندۀ شعری شاعران حاضر در جلسه در حوزه شعر کودک و نوجوان ابراز امیدواری کرد.