چهارمین و آخرین کارگاه نقد اردوی دوم دختران دورۀ هفتم آفتابگردانها در آخرین روز اردو برگزار شد. مریم رزاقی، عالیه مهرابی و میلاد عرفانپور از اساتید و کارشناسان حاضر در این برنامه بودند تا شعرهای بانوان آفتابگردانی را نقد کنند.
«زهرا محبیان» از مشهد، اولین شاعر آفتابگردانی بود که غزل طنزی با مطلع زیر خواند:
در صف نان کرده غوغا آبی دمپاییات
برده هوش از نان و نانوا آبی دمپاییات
مهرابی این شعر را طنزی عفیف و نجیبانه توصیف کرد و گفت: «این شعر زبان سالمی داشت. از ردیف متفاوتی برخوردار بود و بن مایۀ طنز آن موجب خلق این اثر و طنزی متعالی شده بود. مهمتر از همه اینکه با لودگی نیامیخت.» رزاقی هم ورود خانمها به حوزۀ طنز را اتفاقی خوب دانست و افزود: «تفاوت جنس نگاه خانمها و آقایان با یکدیگر میتواند موجب خلق آثار طنزی متفاوت شود. شعر طنز در عین خندهدار بودن باید متعالی بوده و در ادبیات خودش مفاهیم والایی داشته باشد.» عرفانپور هم این اثر را یک نوع فکاهی معرفی کرد که وظیفۀ آن به خنده واداشتن مخاطب است.
«اسما سجادی پویا» از مشهد شاعر دیگری بود که برای شعر خوانی دعوت شد:
دوباره یاد تو در من، هوای رقصیدن
و چند قطعۀ غمگین برای رقصیدن
مهرابی حس خوب شعر را تحسین کرد و افزود: «قافیهها اگرچه قافیههای آسانی بودند اما ردیف متفاوتی داشتند. قافیه میانی به خوبی مورد استفاده قرار گرفته و در موسیقی شعر تاثیر بسزایی گذاشته بود.» این شاعر به آفتابگردانها توصیه کرد: «در رابطه با تکرار بلافاصلۀ کلمه در دو بیت پشت هم دقت کنید و به این موضوع توجه داشته باشید.»
شاعر بعدی، «زهرا غلامزاده» از مهردشت بود که غزلی انقلابی قرائت کرد:
پل ببندید رسیدهست به این خانه بهار
شب سختیست شب آینهبندان بهار
به گفتۀ عرفانپور این شعر غزل سالمی بود که شاعر در آن از ردیف اسمی استفاده کرده بود. او ادامه داد: «این موضوع باعث میشود که شعر ما به سمت سبک هندی برود و بهنوعی راه را برای استفاده از عبارات انتزاعی باز کند. بنابراین شعر ما ذهنی و انتزاعی خواهد شد. شاعران باید توجه کنند که عینیت و ذهنیت به طور متعادلی در شعر وجود داشته باشد.» وی افزود: «اگر شعر ما خیلی انتزاعی بشود دچار نارسایی میشود و اگر خیلی عینیت داشته باشد خالی از خیال است و شعریت خود را از دست میدهد. در نتیجه ما باید سعی کنیم که به این موضوع توجه کنیم و از عینیت و ذهنیت به طور یکسانی در شعرمان بهره گیریم.» رزاقی اضافه کرد: «ساختار زبان و دستور بندی شعر قابل تحسین است. شاعر باید اندیشههای ناب خود را در شعر تبیین کند و این برای مخاطب خیلی مهم است. یک شاعر باید ذهنش را طوری تربیت کند که منجر به گفتن شود! بنابراین حتما به تصاویر خلق شده دقت کنید تا دچار نارسایی نشوید.»
شاعر دیگری که برای شعر خوانی در جایگاه قرار گرفت، «فاطمه اشعری» از قم بود:
چرخیدی
گفتی در باد میشود آواز خواند
رقصیدی
گفتی دریا را میتوان در من فرو رفت
خندیدی
مثل خورشید در عمق دریا
مثل ایستادن وسط آتش
عرفان پور ضمن تحسین این شعر، افزود: «شاعر با تضاد و پارادوکسهایی که خلق کرده است موسیقی خوبی به شعر بخشیده و به آن کمک کرده است. آشناییزدایی در برخی سطور بسیار خوب بود و مصداقهای ایجازی خوبی ایجاد کرده بود.» این شاعر با اشاره به برخی سطرهای شعر اشعری، گفت: «یکی از مسائل مهم در شعر سپید ایجاز است و در صورت نیاز میتوان برخی سطرها را حذف کرد.» با دعوت میلاد عرفانپور از محمدحسین نعمتی که در سالن حضور داشت، او نیز ضمن تحسین سطرهای درخشان این شعر، نظر خود را ارائه داد: «همۀ زمینههایی که به شعر سپید کمک میکند باید به طور متعادل با هم پیش بروند. خلاقیت نباید تا جوری پیش برود که به شعریت ضربه بزند. علاوه بر این لازم است اصول نوشتن شعر سپید رعایت شود.»
«فرشته حسینی» از ایلام غزلی با مطلع زیر خواند:
زمانه میشکند گرچه بیبهانه پری
دلت نگیرد از این دوره و زمانه پری
عرفانپور علاوه بر تحسین این غزل، پرداخت آن را متفاوت دانست و گفت: «شاعر از ردیف متفاوت خود به خوبی کار کشیده است و بعضی از تعابیرِ به کار رفته زیبا بودند.» رزاقی افزود: «شاعر از پتانسیل واژۀ پری به خوبی استفاده کرده و ریسک شاعر در پایانبندی و ابتدای شعر قابل ستایش است. ارتباط عمودی و افقی را به خوبی رعایت کرده و مضامین مشکلی نداشتند.» او ادامه داد: «هر شاعر باید از خود بپرسد که آیا در شعر کشفی صورت گرفته یا نه و از این نظر میتوان این غزل را در جایگاه قابل قبولی قرار داد.»
«نیلوفر ناظری» از قزوین آخرین شاعر آفتابگردانی بود که برای شعرخوانی دعوت شد:
تازگیا همه یه جوری شدن
کلیدشون قفل شده روی من
مامان کت و شلوار نو خریده
خدا میدونه که چه خوابی دیده
به سبب طنز بودن این شعر و حضور ناصر فیض در سالن، عرفانپور از او پیرامون این اثر نظرخواهی کرد و فیض گفت: «این شعر به لحاظ روانی شعر خوبی بود. قافیهها، قافیۀ راحتی بودند و بهخوبی در شعر نشستند. در طنز، مخاطب آنقدر حوصله ندارد که شعر طولانی بشنود مگر اینکه موضوع آنقدر جالب باشد که مخاطب را جذب کند و این شعر از این لحاظ موفق بود.» او افزود: «در طنز بازیهای زبانی خیلی مهم است و این گونه میتوان از مخاطب خنده گرفت و این اتفاق در این شعر به خوبی افتاده بود.»