آفتابگردانها به نقل از شهرستان ادب: اردوی سوم آقایان دورۀ پنجم آفتابگردانها در شهر شیراز و در اردوگاه شهید آیت‌الله ربانی، روز پنجشنبه 24 فروردین، سومین روز خود را سپری کرد. از جمله کلاس‌های آموزشی این اردوها که با حضور اساتید، شاعران و منتقدان مطرح کشور برگزار می‌شود، کلاسی با موضوع «گفتگو پیرامون شعر» با تدریس استاد محمدکاظم کاظمی بود. این کلاس که به شیوۀ پرسش و پاسخ برگزار شد، با حضور شاعران جوان و اجرای میلاد عرفا‌‌ن‌پور همراه بود.
اولین سؤال مطرح‌شده در این کلاس، این بود که چرا تعداد کمی از شاعران در حوزۀ نثر، فعال هستند؟
محمدکاظم کاظمی در پاسخ این سؤال گفت: «از نظر تعداد، کم هستند شاعرانی که به سراغ نثر رفته‌اند. به عقیدۀ این شاعر، نثر می‌تواند در دو حوزه، مورد بررسی قرار بگیرد، نثر به منظور اثری ادبی یا نثر با هدف پژوهش. اگر حتی هر دوی این منظورها مد نظر باشد، حقیقت این است که حتی در گذشته هم شاعران بسیار کمی، هم در حوزۀ شعر و هم در حوزۀ نثر فعال و موفق بوده‌اند». این شاعر معاصر، اضافه کرد: «در مورد اینکه چرا در عصر حاضر، تعداد شاعرانی که در دو حوزۀ نثر و شعر فعال‌اند، کم هستند، نباید خیلی نگران یا ناراحت شد ولی قلم‌زنی در حوزۀ نقد، نظر و پژوهش، از مسائلی است که بسیار ضروری و مهم است». کاظمی در اینجا از شاعرانی که در حوزۀ نقد هم قلم‌زنی کرده و موفق هم بوده‌اند، سخن به میان آورد و شاعرانی چون ملک‌الشعرای بهار، دکتر شفیعی کدکنی، یوسفعلی میرشکاک و مرحوم قیصر امین‌پور را شاهدمثال آوردند.
سؤال دیگری که از این شاعر هم‌نفس روزگار ما شد، این بود که به نظر ایشان، چه قدم‌های ابتدایی برای نوشتن باید برداشته شود؟ در پاسخ به سؤال این شاعر معاصر به دامنۀ مطالعاتی خود اشاره کرد و گفت: «دامنۀ مطالعاتی من در چند حوزه، خلاصه می‌شد، اوایل بیشتر رمان می‌خواندم، بعدها بیشتر کتاب شعر می‌خواندم و بعدها، مطالعۀ کتاب‌هایی دربارۀ شعر که فکر می‌کنم، مطالعۀ این شعرها بسیار ضروری است. محمدکاظم کاظمی چند کتاب هم در این‌باره معرفی کرد، کتاب‌هایی مانند صورخیال و موسیقی شعر از دکتر شفیعی کدکنی، شعر و شاعران از محمد حقوقی، طلا در مس از براهنی، نقدهای مرحوم قیصر امین‌پور بر آثار نصرالله مردانی». این منتقد در ادامه اضافه کرد: «آگاهی‌هایی که بر اساس کتاب‌های نقد و نظریه‌های ادبی به دست می‌آیند، در قلم‌به‌دست شدن ما بسیار مؤثر است و مطالعات ما در حوزۀ شعر باید معطوف باشد به خواندنِ خودِ شعر، خصوصأ شعر هم‌نسلان خود».
با توجه به اینکه خواندن اشعار شاعران گذشته برای شاعران جوان، ضروری است ولی حجم آنها زیاد است. از استاد کاظمی سؤال شد که چه پیشنهادی برای مطالعۀ این آثار دارند؟ این شاعر در جواب گفت: «خواندن شعر کهن برای ما بسیار ضروری است و ما می‌توانیم عناصر شعری خود مانند اندیشه و ساختار را با خواندن این آثار، تقویت کنیم. به عقیدۀ کاظمی، همۀ متون را نمی‌شود، یک‌جا خواند و دو راهکار به نظر می‌رسد که کارگشا باشد؛ اول اینکه، شاعران کلیدی شعر کهن را تشخیص بدهیم و بعد آثار این شاعران ـ‌حتی گزیده‌ـ را بخوانیم. این شاعر معاصر در ادامه، مثال‌هایی ارائه داد: سنایی در برخی حوزه‌های اجتماعی، انتقادی و معرفتی شاعری کلیدی است. نظامی در داستان‌سرایی و توصیف، منوچهری در خیال و تصویرگرایی، مولوی در تغزل، انوری و سعدی در حوزۀ مهارت‌های بیانی و زبان، و خاقانی در قصیده در استفاده از منابع فکری، شاعری کلیدی است». کاظمی در ادامه به معرفی چند کتاب پرداخت و گفت: «گزیده‌هایی از شاعران کلیدی را می‌توان مطالعه کرد و از جملۀ این کتاب‌ها می‌شود به مفلس کیمیا فروش و تازیانه‌های سلوک از دکتر شفیعی کدکنی، گزیده اشعار خاقانی از دکتر ضیاءالدین سجادی، پیش‌آهنگان شعر فارسی از دکتر محمد دبیر‌سیاقی، گزیدۀ سبک هندی از استاد مرحوم محمد قهرمان، اشاره کرد».
سؤال دیگری که در کلاس «پیرامون شعر» مطرح شد، بدین ترتیب بود که شاعر باید به خوراک ادبی خودش توجه داشته باشد و اشعار خوب را بخواند، معیار انتخاب درست چیست؟ آیا سلیقۀ مخاطب در این انتخاب، اثرگذار است؟
کاظمی در جواب این سؤال گفت: «در انتخاب شعر خوب برای خواندن، یا باید به معیارها توجه کرد یا به افراد متخصص و مطلع‌تر از خودمان مراجعه کنیم».
یکی از شاعران حاضر در کلاس پرسید: گاهی اشکالات و غلط‌نویسی‌هایی در شعر شاعران دیده می‌شوند، پیشنهاد شما برای رفع این اشکالات و درست نوشتن چیست؟
محمدکاظم کاظمی، درجواب این سؤال گفت: «یکی از مهم‌ترین عواملی که به درست‌نویسی، بسیار کمک می‌کند، خواندن آثار کهن فارسی و متون سالم ادبی است. از این نوع متن‌ها، می‌توان مهارت‌های زبانی و فصاحت زبانی یاد گرفت. علاوه بر این‌ها برخی کتاب‌های آئین نگارش مانند «غلط ننویسیم» مرحوم ابوالحسن نجفی می‌توانند کارگر باشند».
کاظمی در جواب به سؤال «مهم‌ترین مشکل در شعر جوان امروز» گفت: «رشد تکنیکی در شعر یکی از نقاط قوت شعر جوان است و نشانگر این است که شاعران، مسلط به ابزارهای بیان هستند. به نظر این شاعر و منتقد معاصر، ضعف در «چه گفتن» هاست. از دیگر مشکلات شعر جوان، می‌توان به کمبود مطالعات غیر شعری در حوزه‌های تاریخ، فلسفه، کلام، مسائل فکری و اعتقادی نیز اشاره کرد».
کاظمی در جواب اینکه علت کم‌کاری ادبی چیست، گفت: «یکی از عامل‌های این مسئله، روان نبودن طبع خود شاعر می‌تواند باشد که این موضوع را می‌توان با بیشتر کردن ارتباط با شعر، تقویت کرد. عامل دیگر، نبود یا کمبود اتفاق‌هایی است که منجر به خلق و تولید شعر می‌شود».