بسم الله الرحمن الرحیم
روزهای خوب در انتظار شاعری جوان
عصر جمعه دومین جلسه نقد کتاب «مرز ما عشق است» اثر سیدمحمدمهدی شفیعی، عضو دورهء اول آفتابگردانها، به میزبانی انجمن شعر طلاب خراسان رضوی و با حضور محمدکاظم کاظمی، علی‌محمد مودب، محمدجواد شرافت و سیدمحمدمهدی شفیعی در کافه سینما هویزه برگزار شد. در این نشست محمدکاظم کاظمی با بیان اینکه در شرایط امروز جامعه ما به اشعاری که مواعظ اخلاقی دارد به شدت نیازمندیم گفت: متاسفانه امروز در سطوح مختلف جامعه به اخلاق کم توجهی می شود. ما وقتی امروز را با سال های اول انقلاب و دوران دفاع مقدس مقایسه می کنیم می بینیم خیلی از اخلاقیات فاصله گرفته ایم. در آن زمان اگر بالفرض زمام جامعه دست افراد روشنفکر بود اما بدنه جامعه را اخلاقیونی مثل شهید مطهری، شهید بهشتی و دکتر شریعتی هدایت می کردند و عملا تاثیرات فعالیت های روشنفکرانه را خنثی می کرد. به نظرم با این اوصاف در چنین وضعی اگر شاعر بتواند مبشّر اخلاق باشد به وظیفه خود عمل کرده است. این نوع شعر خیلی کارآمد تر از اشعاری است که تنها به ستایش خالی اهل بیت و بزرگان دین می پردازد. بارها و در جاهای مختلف گفته ام نگاه ما در شعر به مسائل دینی متوازن نیست. مدایح و مناقب بزرگان دین بسیار فربه شده است اما همان معارفی که آن بزرگان به ما گوشزد کرده اند بی توجه مانده است. از این منظر اشعار آقای شفیعی را که با رویکرد اخلاقی است بیشتر پسندیدم تا اشعار منقبتی این کتاب را. البته گاهی شاعر مسائل مذهبی را خیلی خشک و بدون هنرنمایی های شاعرانه بیان می کند که به نظرم جالب نیست.
نویسنده کتاب «روزنه» درباره بخش دیگر این کتاب و اشعار عاشقانه محمدمهدی شفیعی توضیح داد: خیلی از اشعاری که ما آن ها را به اسم عاشقانه می شناسیم اصلا به درد زندگی امروز و مردم جامعه الان نمی خورد. شعرا معشوقی غیر قابل تصور را برای ما بیان کرده اند. به نظرم اشعار عاشقانه ای که زیست معمولی یک انسان را به تصویر می کشد در این کتاب خوب آمده است: «کنارم هستی و با بودنت این خانه می رقصد/ تمام خانه دارد با من دیوانه می رقصد/ تو گرم پخت و پز بودی و من با چشم خود دیدم/ تمام آشپزخانه هنرمندانه می رقصد» این شعری است که می تواند در زندگی روزمره همه مردم جاری باشد. یا اشعاری مانند: «با تمام شهر، شهرآشوب بازی کرده ای/ با دل دیوانه‌هایت خوب بازی کرده‌ای»
وی افزود: نکته ای که در این کتاب به نظرم خوب آمد بحث قالب هاست. مردم گرایی های زبانی نیز خیلی خوب به کار رفته است. مثلا در بیتِ « زمین سرمست راه افتاد و بر ما راه آسان شد/ زمین و آسمان با زائرانت راه می آیند»، «راه آمدن» یک اصطلاح رایج است که در اینجا خوب نشسته است. یا این مصراع «هرکه را صبح شهادت نیست شام مرگ هست» از آن مصراع هایی است که در ذهن می ماند و می شود اصلا ضرب المثل شود.
کاظمی با اشاره به اشعار پایانی کتاب خاطرنشان کرد: در مورد رباعی ها نیز می شود گفت بعضی ها بهتر در آمده اند و فاخرترند، بعضی ها هم رباعی های تریبونی است که نکته ویژه ای ندارد. در مجموع غزل های شاعر از رباعیاتش بهتر و جذاب تر از آب در آمده است.
شاعر کتاب «پیاده آمده بودم» در پایان با تشکر از موسسه شهرستان ادب گفت: کتاب های این انتشارات ترکیب خوبی دارد. بعضی از ناشران به طرح جلد اهمیت نمی دهند، کتاب های شان غلط املایی و ایرادهای نگارشی زیادی دارد که متاسفانه بیانگر این است کیفیت کار برایشان اهمیت زیادی ندارد. البته به نظرم فونت کتاب «مرز ما عشق است» خوب نیست و امیدوارم آقای مودب که در این جلسه حاضرند این مسئله را نیز لحاظ کنند.
عاشقانه های این کتاب نجیب است
در ادامه محمدجواد شرافت شاعر مهمان قمی با بیان اینکه خیلی خوشحالم که انجمن شعر طلاب فعال است و امیدوارم که ما هم در قم بتوانیم انجمن خود را فعال کنیم گفت: محمدمهدی چون یک شخصیت دوست داشتنی است، شعرش هم دوست داشتنی است. من درباره جزئیات این کتاب زیاد با محمدمهدی صحبت کردم و می دانم با هوشمندی خاصی که دارد قطعا بعضی از قسمت ها را تغییر خواهد داد. الان که کتاب به چاپ دوم رسیده است هیچ اشکالی ندارد که شاعر دست در اثر خودش ببرد و اصلاحاتی را انجام دهد، کمااینکه قیصر هم این کار را کرد.
وی با طرح این پرسش که آیا ما می خواهیم شاعر طلبه باشیم یا طلبه شاعر؟ تصریح کرد: این یک مسئله بسیار جدی است که حتما باید به آن توجه کرد. مثلا آقای زکریا اخلاقی یک شاعر طلبه است. جهان طلبگی در شعرش کاملا مشهود است اما واقعا ایشان یک شاعر است. ما امروز در جشنواره اشراق با شاعرانی مواجه هستیم که همه طلبه اند اما هیچ بویی از طلبگی در اشعارشان نیست. 
شاعر کتاب «خاک باران خورده» با بیان اینکه در آثار این کتاب، شاعر یک سیری در آفاق و انفس داشته است گفت: همانطور که استاد کاظمی گفتند خوشبختانه ما می بینیم عاشقانه هایی نجیب در این کتاب چاپ شده است. مثلا غزل اول کتاب را که خواندم فیلم «زیر نور ماه» را دیدم. غزل یازدهم را که خواندم «طلا و مس» را دیدم. همچنین از غزلی که درباره پدر خواندم خیلی لذت بردم. این پدری که آقای شفیعی به ما معرفی کرده بود را واقعا دوست داشتم. 

در ادامه حجه الاسلام والمسلمین سید حسن مبارز با بیان اینکه «مرز ما عشق است» حکایت دنیای شاعرانه سید محمد مهدی شفیعی است گفت: شاعر در این مجموعه عشق را در زندگی، معاشرت با اطرافیان و آرمان هایش به خوبی توصیف می کند. نگریستن به جهان از زاویه دید یک شاعر روحانی بدون شک برای مخاطبان اثر دلنشین و جذاب است، اما من دوست دارم این اثر را بی آنکه به کسوت طلبگی شاعر گرامی اش نظر داشته باشم، بررسی کنم. «مرز ما عشق است» از نظر زبانی یک مجموعه بی عیب و نقص و زبان در این شعر خالی از ابهام است، به جز یک دو مورد که شاعر خود به آن ها آگاه است.
وی افزود: یکی از نکات مثبتی که در این کتاب مخاطب با آن مواجه است تنوع وزن است که به شاعر فرصت بیشتر هنرنمایی می دهد. در این مجموعه ما با شاعری رو به رو هستیم که فارغ از کسوت روحانیتش و بدون در نظر گرفتن ملاحظاتی خاص صادقانه شعر می گوید و در نحوه گزینش کلمات این مطلب را می توان به وضوح دید و این جسارت قابل ستایش است، هر چند بنا بود این اثر را بدون توجه به کسوت مولف مورد بررسی قرار دهم اما از این مورد نمی شد به آسانی بگذرم. 
مبارز در ادامه با بیان اینکه من شعر محمد مهدی شفیعی را آنجا بیشتر دوست دارم که با جهان خارج بیشتر اصطکاک دارد و این در شعرهای اجتماعی و انتقادی او نمودی بیشتر دارد خاطرنشان کرد: هرچند شعرهای عاشقانه او ویژگی های مثبتی دارند اما شعرهای اجتماعی، آیینی او یک سر و گردن بالاتر است و دلیل آن نیز خارج شدن شاعر از کلیشه های رایج در این شعرهاست. مخاطب با خواندن شعری که به شهید خلیلی تقدیم شده است به این ادراک می رسد که فهمش از حقیقت جهان بیشتر شده است و همینطور شعر «انتظار» و «پیوستن رود به دریا» که هرچند این پیوستن ابتدای راه است اما نوعی رسیدن است. در این اثر ابیاتی نیز هست که ظرفیت ضرب المثل شدن را نیز داراست و من دست مریزاد می گویم به شاعر عزیز این مجموعه. «مرز ما عشق است» نوید بخش روزهای روشنی است که چشم به راه بودن آن هم کمتر از رسیدن آن روزها نیست.
«رصد صبح» نگاه من را تغییر داد
در پایان سید محمدمهدی شفیعی، شاعر کتاب «مرز ما عشق است» گفت: اگر بخواهم تشکر کنم باید اول از محمدمهدی سیار تشکر کنم که به من کتاب رصد صبح استاد کاظمی را معرفی کرد. این اولین کتابی بود که من را با فضای نقد آشنا کرد. الان هم اگر کسی به من مراجعه کند همین رصد صبح را معرفی می کنم. بخشی از نگاه من به شعر آیینی را هم اتفاقا همین کتاب عوض کرد. کتابی که خواندنش مصادف شد با اولین سال های طلبگی ام. 
وی افزود: حقیقتش زمانی که تصمیم به چاپ گرفتم از اولش به محمدمهدی سیار اعتماد کردم و گفتم هر شعری که تو بگویی از مجموعه حذف می کنم. اتفاقا او هم از من تشکر کرد که برخلاف سایر شعرا که سر اشعار با من چانه می زنند تو دست من را باز گذاشتی. «مرز ما عشق است» اگر مورد پسند مخاطب واقع شده است اول و آخرش لطف خدا بوده است و امیدوارم در ادامه نیز توفیقات بیشتری کسب کند.

گزارشگر: معین اصغری_ عضو دورهء اول آفتابگردانها