همای روح من از جنس شور مجنون است
ولی به دام تو اینک هما همایون است
سفیر صلح و سلامت سریر و افسر توست
تو خانه‌ات همه انجیر و شاخ زیتون است
تمام حیرت من، از چراغ چشم تو بود
درون چشم چو غارم دلم فلاطون است
شبی به خون خودت هم نگاه کن آخر
شبیهِ خونِ دلِ ما در این شبیخون است
چه آتشی‌ست در این شب‌گرفته دامن من
بیا ببین منِ من! تو که حال من چون است
________________________________________
نقد شعر:
شاعر عمدتاً در پی آن است که حرف‌های خویش را در اقتصادی‌ترین حالتِ استفاده از کلمات و در عین حال، به تأثیرگذارترین شیوه بیان کند. در این راه، ابزار او کلماتند و انواع آرایش‌ها و پیرایش‌های کلمات.
امّا اگر این استفاده به گونه‌ای باشد که مخاطب احساس کند شاعر برای آنکه او را متأثّر کند، بیش از آنچه باید، تلاش کرده، ممکن است سعی فراوان سراینده –ولو این سعی صادقانه و از سر دغدغه باشد- در نظرش گزافه جلوه کند.
بیایید کمی روی شعر حاضر بیشتر متمرکز شویم. قالب شعر غزل است و مخاطبان غزل، انتظارات ویژۀ خود از این قالب را دارند.
به کلمات کلیدی بیت اوّل توجّه کنید: هما، روح، مجنون و همایون. به نظر می‌رسد جای دادن تمامی این کلمات به همراه متعلّقاتشان و ترکیب آن‌ها با یکدیگر، آن‌قدر دشوار بوده که شاعر از بیان منظور خود بازمانده است. با همین فرمان، بیت‌های بعد و انبوه کلماتی را که هر کدام بار سنگینی از معنا و تصویر دارند، ببینید: سفیر، سریر، افسر، انجیر، زیتون (این‌ها فقط در بیت دوم جا خوش کرده‌اند).
در کل انگار نیما شکروی مسیر سختی را برگزیده است؛ مسیری که در آن باید با سیلی از کلمات دشوار و پردامنه سر و کلّه بزند و تازه بتواند علاوه بر ایجاد معنا، جملات اثرگذاری هم ادا کند.
فکر می‌کنم طبع شاعر ما با قصیده‌سرایی همگون‌تر است و این جنس از استفادۀ کلمات و کاربرد آرایه‌های موسیقایی از جنس جناس، واج‌آرایی و... با آن قالب هماهنگ‌تر است. زبان‌آوری به گونه‌ای که در این شعر می‌بینیم، کمی به قامت غزل خوش نمی‌نشیند، هرچند هیچ کاری در هیچ قالبی غیرممکن نیست.
پیشنهاد می‌کنم حتّی برای امتحان هم که شده شاعر قالب قصیده را بیازماید و علی‌الخصوص قصاید سعدی را، چرا که قصاید سعدی به ما می‌آموزد چگونه می‌توان در عین فخامت، فصاحت را هم رعایت کرد و مخاطب را به تماشای باغ کلمات برد.