پنجشنبه, 01 آذر,1403 |

نقد مکتوب شعر محمدرضا شفیعی

شاعر: محمدرضا شفیعی

23 آبان 1396 11:33 | 0 نظر | 689 بازدید | امتیاز: با 0 رای
نقد مکتوب شعر محمدرضا شفیعی

1
ما طرح نوساختۀ معماریم
در راه شکوفایی خود بسیاریم
بر آینۀ سیاه و تاریک جهان
تصویر سپید میثم تمّاریم

2
از اول راه قید خود را زده‌ایم
آوارۀ موج‌های سودازده‌ایم
نه راه فرار و دل ماندن داریم
ما ماهی بیچارۀ دریازده‌ایم

3
بایست به سرنوشت خود تن بدهد
این دل، دل خویش را به دشمن بدهد
ای خوب‌ترین! اخم بکن، می‌ترسم
خندیدن تو مرا به کشتن بدهد

4
هم صورت و هم سینۀ گلگون دیده
هم بوسۀ داغ و لب پرخون دیده
این تیر چراغ برق در خلوت شب
صد مثنوی لیلی و مجنون دیده

نقد:
شفیعی رباعی را می‌شناسد و با پیچ‌وخم‌های آن آشنایی نسبتاً خوبی دارد. زبان در رباعی‌های شفیعی جایگاهی ویژه دارد و همین موضوع قابل توجّه و تقدیر است. نکتة مهمّی که در این چهار رباعی دیده می‌شود مشکل ارتباط مقدّمه و مؤخّرة رباعیات است. پیداست شاعر طبق روال معمول رباعی‌سرایان روزگار خود، تأکید فراوانی بر مصراع چهارم دارد امّا علی‌رغم فرازهای خوبی که هر کدام از این چهار شعر دارند، در هر کدام، عاملی سبب شده است که شاعر از رسیدن به مطلوب خود که همانا رباعی یکدست و محکم و هدفداری است باز بماند.
در رباعی اوّل، هر کدام از مصاریع با اینکه در جای خود قابل تأمّلند امّا آن رشته‌ای که قرار است تا به هم متّصل کندشان، سست است. به عبارت بهتر، تصاویر در تابلوی شعر جمع نمی‌شوند و به نظر می‌رسد هر مصراع رباعی، ساز خود را می‌زند. به عنوان مثال ورود «میثم تمّار» به عنوان کلیدی‌ترین واژة رباعی بسیار سریع و بی‌ تمهید و مقدّمه است. ذهن مخاطب شعر، میثم تمّار را با واژگانی چون «دار» بیشتر می‌شناسد و با شنیدن یکبارة این واژه، بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای، دچار سردرگمی می‌شود.
در رباعی دوم، شاعر هدف خوبی را برای سرایش انتخاب کرده است امّا بیت نخست را بسیار شتاب‌زده سروده است و علاوه بر آن، اشکالی دستوری نیز بر مصراع سوم وارد است؛ منظور شاعر این بوده که نه راه فرار داریم و نه دل ماندن، امّا حذف «نه»ِ دوم سبب بروز مشکل شده است.
اساسی‌ترین معضل رباعی سوم، مشخص نبودن نهاد دو مصراع نخست است. چه کسی باید به سرنوشت خود تن بدهد؟ عاشق؟ خوب‌ترین؟ خندیدن؟ شخصیت مجهول سوم شخص در بیت نخست تا پایان مجهول مانده است و حدّاقل در رباعی نمی‌توان آن را یافت.
شگفت‌ترین کشف را در این رباعیات، در رباعی چهارم می‌توان دید. انتخاب سوژة تیر برق و حوادثی که از سر گذرانده است بسیار جذّاب و هوشمندانه است و کمی پرداخت بهتر در بیت نخست، می‌تواند این رباعی را در حافظه ماندگارتر و خوش‌نشین‌تر کند.
 

ویدئوی مرتبط

,
امتیاز دهید Article Rating
نظرات

تنها کاربران ثبت نام کرده مجاز به ارسال نظر می باشند.
در حال حاضر هیچ نظری ثبت نشده است. شما می توانید اولین نفری باشید که نظر می دهید.