نکاتی دربارة کارگاه شعر «آفتابگردانها» به قلم استاد محمدکاظم کاظمی
نکاتی دربارة کارگاه شعر «آفتابگردانها»محمدکاظم کاظمی، شاعر و پژوهشگرهمة محصولاتی که ما در ویترین مغازه‌ها می‌بینیم، از کارگاه‌های تولید درآمده‌اند، کارگاه‌هایی که خود متکی به آموزش و تجربه‌اند. شعر نیز چنین است. شب شعرها، جشنواره‌ها، مسابقه‌ها و آثار مکتوب، ویترین ارائة شعر هستند، ولی شعر در کارگاه ذوق و مهارت شاعر پرورده می‌شود و آن ذوق و مهارت نیز بخشی فطری و بخش مهمی، اکتسابی است.
دوشنبه، 15 آذر 1400 |
همة محصولاتی که ما در ویترین مغازه‌ها می‌بینیم، از کارگاه‌های تولید درآمده‌اند، کارگاه‌هایی که خود متکی به آموزش و تجربه‌اند. شعر نیز چنین است. شب شعرها، جشنواره‌ها، مسابقه‌ها و آثار مکتوب، ویترین ارائة شعر هستند، ولی شعر در کارگاه ذوق و مهارت شاعر پرورده می‌شود و آن ذوق و مهارت نیز بخشی فطری و بخش مهمی، اکتسابی است.
این بیت ایرج میرزا را ما همه شنیده‌ایم که «شاعری طبع روان می‌خواهد / نه مبانی، نه بیان می‌خواهد». بله اگر فقط «شاعری» هدف باشد، همان طبع روان هم کافی است، اما حقیقت این است که ما در برابر هر شاعر خوب در زبان فارسی حدود ۱۰۰ شاعر ضعیف داریم، کسانی که نه نامشان بر جای مانده و نه آثارشان. اینها کسانی بوده‌اند که فقط طبع روان داشته‌اند. بله شاعر بوده‌اند، اما شاعر خوب بودن مهم است.
شعر خوب هم به مطالعه، هم به آموزش و هم به حضور مستمر در محافل و مجامع ادبی نیاز دارد. هر جا که این چیزها در کنار هم وجود داشته‌اند، به ناگاه عده‌ای شاعر خوب ظهور کرده‌اند. ما در طول تاریخ ادبیات فارسی، سراغ نداریم جایی یا زمانی که بدون پشتوانة علمی، آموزشی و مهارت‌اندوزی، جمعی شاعر توانا ظهور کرده باشند، ولی حقیقت این است که اغلب متولیان و دست‌اندرکاران امور فرهنگی به ویترین شعر بیشتر می‌اندیشند. از همین روی است که «شب شعر»، «جشنوارة شعر»، «کتاب شعر» و «صفحه و کانال شعر» بیشتر دیده می‌شود تا کارگاه و آموزشگاه شعر. بله در یک شب شعر یا جشنواره، شاعران برتر روزگار شرکت می‌کنند و آثارشان را ارائه می‌دهند، ولی این آثار در چه بستری تولید شده‌اند؟
در این سال‌ها یکی از بسترهای خوب آموزش و مهارت‌اندوزی در کار شعر، دوره‌های آموزشی آفتابگردان‌هاست. میلاد عرفان‌پور، مدیر دفتر شعر مؤسسة شهرستان ادب در نشست خبری «هشتمین دورة آموزشی شعر جوان انقلاب اسلامی» از پرورش حدود یک هزار شاعر جوان در این هشت دوره خبر می‌دهد و این رقم قابل توجهی است.
تا آنجا که من خبر دارم مؤسسة شهرستان ادب کمتر جشنواره و شب شعر برگزار کرده و عمدة کارهایش برنامه‌های مستمر آموزشی برای شاعران جوان آن هم به صورت مستمر و نه فقط در برنامه‌های یکی دو روزه است. در هر دوره شاعران جوان از میان متقاضیان بسیار گزینش می‌شوند و در طول این دوره در یک ارتباط مستمر، هم آثارشان به‌وسیله کارشناسان مؤسسه نقد می‌شود و هم منابع مطالعه برایشان معرفی می‌شود و در نهایت در یک اردوی آموزشی فشرده، پای صحبت پیش‌کسوتان، شاعران و منتقدان خبرهای می‌نشیند.
افزون بر اینها، مؤسسة شهرستان ادب در تهران و چند شهر دیگر جلسات هفتگی شعرخوانی و نقد شعر نیز دارد که اینها غالباً کانون تجمع و پرورش شاعران جوان هستند. بسیاری از شاعران خوب این نسل کسانی هستند که در دوره‌های آموزشی آفتابگردانها شرکت داشته‌اند و یا از این جلسات سر برآورده‌اند. از این جمله‌اند خیلی از شاعران خوب نسل جوان در شهر مشهد که غالباً افراد ممتازی در مسابقات دانش‌آموزی و دانشجویی حتی در سطح کشور هستند. کمتر نهاد یا مؤسسة ادبی در این سال‌ها چنین برنامه‌های مستمری، با این همه خروجی خوب داشته است.
دو گروه باید بیش از این به آموزش و تجربه‌اندوزی مستمر در کار شعر بیندیشند، کسانی که طبع و ذوق شعر دارند و مسئولان و مدیرانی که می‌خواهند در رشد و اعتلای شعر فارسی نقشی داشته باشند. همة اینها باید بیش از ویترین جشنواره‌ها و شب شعرها، به کارگاه و آموزشگاه شعر توجه کنند، بدون اینها ویترین خالی خواهد ماند پا با اجناسی کم‌کیفیت پر خواهد شد.