در یادداشت قبل برخی از ویژگی های دیوان پروین را بررسی کردم.

از جمله خیال،زبان و اندیشه...

همچنین دلایل ماندگاری اشعار پروین را تا حدودی برشمردیم.

در این یادداشت به ویژگی های دیگر دیوان او خواهیم پرداخت.

یکی دیگر از ویژگی های دیوان پروین اعتصامی که میتوان راجعبه آن هر چند کوتاه سخن گفت ،آهنگ است.

بعضی ها معتقدند که شعر پروین از نظر آهنگ ویژگی خاصی ندارد .پروین هم مثل دیگر شاعران وفادار به قالبهای شعر کهن فارسی از موسیقی اوزان عروضی بهره میگیرد.اما در چند قصیده از وزن غیر رایج و نا مطبوع استفاده میکند.اما در کل وزن شعرهای پروین اغلب روان است..

یکی دیگر از ویژگی هایی که به بررسی آن میپردازیم شکل است.

شکل در اشعار پروین:

پروین میلی به نوآوری در قالب شعر نداشته است و از قالب های قدیمی که قبل از خودش سابقه داشته استفاده می کند.

دیوان او را که تورق می کنیم متوجه میشویم که قصیده،غزل،قطعه و مثنوی قالبهای شعر اویند.البته گاهی به قالب مسمط در اشعارش هم برمی خوریم.

پروین در قصیده چندان موفق نبوده.در یادداشت قبل به مستقیم گویی او در قصایدش اشبدبوییدم و البته که به این موضوع هم اشاره کردم که مستقیم گویی بخشی از ویژگی قالب قصیده است اما خب این مستقیم گویی گاهی بر غزل سرایی پروین هم تاثیر میگذارد.ملک الشعرای بهار در مقدمه ی چاپ اول دیوان پروین غزل های او را قصاید کوتاه می نامد.

پروین بیش از هر چیز قطعه را در سرودن مورد توجه قرار می دهد.قطعه از قدیم با ادبیات تعلیمی پیوند خورده و برای پمد و اندرز است.اما پروین در به کار گیری ظرفیت قطعه برای شعر تعلیمی از پیشینیان خویش پیشی گرفته...(اشک یتیم،شکایت پیرزن،مست و هوشیار،دیوانه و زنجیر)قطعات موفق شعر پروین محسوب می شوند.

پروین در استفاده از قالب مثنوی نیز موفق بوده و بسیاری از مثنوی هایش جزو شعرهای موفق وی به حساب می آیند.مثل دزد و قاضی

مسمط هم قالب دیگری است که پروین به آن توجه داشته.

اما مسمط پروین با مسمط های قدیم از نظر صورت تفاوت دارد.

مسمط های قدیم از چند بند یا رشته تشکیل می شدند که هر رشته شامل چند مصراع بود و همه ی مصراع ها جز مصراع آخر به یک قافیه بودند و مصراع های آخر هر بند نیز تا آخر مسمط هم قافیه بود..

اما نظم قوافی در مسمط های پروین دیگر گونه است و از میان پنج مسمطی که پروین سروده چهار شعر (نغمه ی صبح،آشیان ویران،آی مرغک و ای گربه)صورت و نظام واحدی دارند.

و اما ویژگی آخر و مهم ترین ویژگی دیوان پروین بحث عاطفه است

عاطفه در شعر پروین نقشی پررنگ و اساسی دارد.

و بی شک یکی از دلایل پررنگ بودن عاطفه در شعر پروین زنانه بودن اشعار اوست.

شخصیت هایی مثل پیرزن،مادر،فرزند،یتیم بیش از دیگر تمثیل ها در شعر او حضور دارند و خواننده وقتی با این اشعار مواجه می شود عاطفه و حس موجود در آن را به خوبی درک می کند.

پروین زنی است که زیباترین اشعار سیاسی_انتقادی را با نگرشی زنانه مطرح کرده و چه قدر این تفاوت مطرح کردن تاثیر گذاری  اشعارش را بیشتر کرده است..

غلبه ی عاطفه ی زنانه در اغلب شعرهای موفق دیوان پروین وجود دارد.

اگر به برخی مناظره های او دقت کنیم میبینیم که عناصری که در این مناظرات به کار میگیرد کاملا زنانه است و هیج گاه یک شاعر مرد نمیتواند مانند یک زن چنین عناصری را اینگونه زیبا به کار گیرد.

به چند نمونه از این مناظره ها که عناصر کاملا زنانه دارد اشاره میکنم.

مناظره ی نخ و سوزن

در دست بانویی به نخی گفت سوزنی

کای هرزه گرد بی سر و بی پا چه میکنی

مناظره ی عدس و ماش

عدسی وقت پختن ماشی

روی پیچید و گفت این چه کسی ست

مناظره ی سیر و پیاز

سیر یک روز طعنه زد به پیاز

که تو مسکین چه قدر بدبویی